علت یبوست چیست؟علائم،انواع و درمان فوری و خانگی

یبوست یا خشکی مزاج یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی است که می تواند عوارض و مشکلات زیادی برای فرد به وجود بیاورد و در کیفیت زندگی او کاهش چشمگیری ایجاد نماید.

شدت یبوست در افراد مختلف متفاوت است. بسیاری از افراد فقط برای مدت کوتاهی یبوست را تجربه می کنند، اما برای برخی دیگر، یبوست می تواند یک بیماری طولانی مدت (مزمن) باشد که باعث درد و ناراحتی قابل توجهی می شود و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل معمولاً با درمان های خانگی قابل حل است، اما در برخی موارد یبوست مزمن شده و نیاز به مخداخله پزشکی است. در ادامه با روشهای درمان یبوست آشنا خواهید شد.

یبوست چیست ؟

از دیدگاه پزشکی اگر مدفوع سفت باشد و به سختی و همراه با فشار زیاد دفع شود، و یا دفع آن ناقص باشد، همگی به این معناست که فرد به مشکل یبوست دچار شده است. یبوست به طور کلی به صورت داشتن کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته توصیف می شود.

برای داشتن یک سیستم گوارش سالم ، منظم بودن حرکات روده ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اگر حرکات روده ها کند شود و کاهش یابد سلول های دیواره ی روده ها این فرصت را پیدا می کنند که آب بیشتری از مواد غذایی در حال دفع، جذب کنند و در نتیجه مدفوع به مرور سفت تر و خشک تر خواهد شد که در چنین وضعیتی حرکت آن در روده ها و دفع آن به شدت می‌تواند دردناک و آزار‌دهنده باشد.

یبوست می تواند در نوزادان، کودکان و بزرگسالان رخ دهد. تخمین زده می شود که از هر ۷ بزرگسال، ۱ نفر و از هر ۳ کودک، ۱ نفر در هر زمان یبوست دارد. این عارضه دو برابر بیشتر از مردان، زنان را تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین در بزرگسالان مسن و در دوران بارداری شایع تر است.

علت یبوست

بسیاری از پزشکان و متخصصان معتقدند که یبوست یکی از شایع ترین بیماری های فعلی حال حاضر دنیاست که میلیون ها نفر به آن مبتلا هستند. بیشترین زمینه های ایجاد آن به ترکیبی از عوامل مختلف زندگی ماشینی و شهرنشینی باز می گردد. در این میان ۲ عامل اصلی تغذیه و سبک زندگی افراد بیشترین تاثیر را در این زمینه دارند.

برخی عادات رفتاری و غذایی در نهایت به این امر منجر می‌شوند که سیستم گوارشی دچار اختلال شود و حرکات روده ها کاهش یابد در نتیجه شرایط برای به وجود آمدن یبوست مهیا می‌شود.

از شناخته شده ترین علل ایجاد یبوست می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کم آبی بدن
• رژیم غذایی فاقد فیبر
• کم تحرکی
• مصرف شیر و لبنیات
• مصرف غذاهای چرب و فست فودها
• عوارض ناشی از مصرف برخی داروها
• بارداری
• پیری
• سندروم روده ی تحریک پذیر  (IBS)
• استفاده ی بیش از حد از ملین ها
• تغییر روال عادی زندگی مثل سفر کردن
• به تعویق انداختن دستشویی
• مشکلات و بیماری های گوارشی و روده ای
• اختلالات عصبی مانند  بیماری MS
• پارکینسون
• سکته ی مغزی
• سرطان
• بیماری های سیستیک
• دیابت
• کم کاری تیروئید
• استرس
• افسردگی

علائم یبوست

ممکن است علائم و نشانه های یبوست در افراد مختلف متفاوت باشد و هرکس علائم گوناگونی را مشاهده کند. اگر به هنگام اجابت مزاج متوجه شدید که مدفوع شما به سختی دفع می شود و در کنار آن با علائم زیر مواجه شدید به این بیماری مبتلا شده اید.

• مدفوع به شدت سفت شده و با سختی دفع می شود.
• دفع مدفوع به صورت ناقص صورت می گیرد.
• تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش یافته و به ۳ بار در هفته رسیده است.
• حجم مدفوع کاهش می یابد.
• معده درد
• بی اشتهایی در طول روز
• گرفتگی معده
• احساس سوزش در معده
• تهوع
• درد مقعد
• نفخ
• احساس فشار در شکم
• احساس فشار شدید در حین اجابت مزاج
• مسدود شدن مقعد

چه زمانی برای درمان یبوست به پزشک مراجعه کنیم ؟

یبوست اغلب مشکل جدی محسوب نشده، و با درمان های خانگی و مصرف ملین برطرف می‌شود. اما اگر فردی دچار یبوست مداوم و مزمن است و یا همراه با یبوست، هر یک علائم زیر را تجربه می‌کند، لازم است با پزشک در این مورد مشورت نماید.

• خونریزی مقعدی
• مشاهده خون در مدفوع
• کاهش وزن بی دلیل
• خستگی مداوم
• یبوست طولانی که بعد از ۱۴ روز درمان نشده است.

عوارض یبوست

شاید در ظاهر فقط ببینید که مدفوع شما کمی سفت تر شده و احتمالا برای دفع آن به انرژی بیشتری احتیاج دارید. بسیاری از افراد با عوارض یبوست آشنایی ندارند و از این موضوع مطلع نیستند که یبوست می تواند زمینه ساز چه مشکلات بزرگی باشد. مشکل کوچکی که با نوشیدن آب بیشتری در طول روز یا مصرف میوه ها و سبزیجات تازه به راحتی قابل برطرف شدن است ولی عدم توجه به درمان آن میتواند  مشکلات و عوارضی به وجود بیاورد که شما را تا زیر تیغ جراحی ببرد.

• بواسیر یا هموروئید ( رگ های متورم و از هم گسیخته در اطراف ناحیه ی مقعد )
• شقاق ( ترک و پارگی پوست در اطراف ناحیه ی مقعد )
• انقباض مدفوعی ( مدفوعی که نمی تواند از مقعد شما خارج شود)
• پرولاپس رکتوم ( افتادگی و بیرون زدگی راست روده از مقعد )
• نهفتگی مدفوع 
• بی اختیاری روده
• تنگی مقعد

عوامل خطر

عواملی که ممکن است خطر یبوست مزمن را افزایش دهند عبارتند از:

• سن بالای ۵۰ سال
• زن بودن
• کم آبی بدن
• رژیم غذایی کم فیبر
• بی تحرکی
• مصرف برخی داروها، از جمله آرام بخش ها، داروهای ضد درد مخدر، برخی از داروهای ضد افسردگی یا داروهای کاهش فشار خون
• داشتن یک بیماری روانی مانند افسردگی یا اختلال خوردن

تشخیص

پزشک علاوه بر یک معاینه فیزیکی و یک معاینه دیجیتال رکتوم، از آزمایش‌ها و روش‌های زیر برای تشخیص یبوست مزمن استفاده می‌کند. تا علت مشکل را بیابد.

• آزمایشات خون، پزشک به دنبال یک بیماری سیستمیک مانند کم کاری تیروئید یا سطوح بالای کلسیم خواهد بود.
• عکسبرداری اشعه ایکس، عکسبرداری می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد آیا روده ها مسدود شده اند یا خیر؟
• سیگموئیدوسکوپی، در این روش، پزشک یک لوله منعطف و روشن را وارد مقعد می‌کند تا رکتوم و قسمت پایینی روده بزرگ را بررسی کند.
• کولونوسکوپی، در این روش تشخیصی به پزشک اجازه می دهد تا کل روده بزرگ را با یک لوله منعطف و مجهز به دوربین معاینه کند.
• ارزیابی عملکرد عضله اسفنکتر مقعد (مانومتری آنورکتال)، در این روش، پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر را وارد مقعد و رکتوم می کند و سپس یک بالون کوچک را در نوک لوله باد می کند. سپس دستگاه از طریق عضله اسفنکتر به عقب کشیده می شود. این روش به پزشک اجازه می دهد تا هماهنگی عضلاتی را که برای حرکت روده استفاده می کنید اندازه گیری کند.
• ارزیابی سرعت عضله اسفنکتر مقعد (تست دفع بالون)، این آزمایش که اغلب همراه با مانومتری آنورکتال استفاده می شود، مدت زمانی را که برای بیرون راندن بالونی که با آب پر شده و در رکتوم قرار داده شده است را اندازه گیری می کند.
• ام آر آی دفکوگرافی، در طول این روش، مانند دفکوگرافی باریم، پزشک ژل کنتراست را به رکتوم وارد می کند. سپس ژل را عبور می دهید. اسکنر MRI می تواند عملکرد عضلات دفع مدفوع را تجسم و ارزیابی کند. این آزمایش همچنین می تواند مشکلاتی را که می تواند باعث یبوست شود، مانند رکتوسل یا افتادگی رکتوم را تشخیص دهد.

درمان یبوست

بسیاری از افراد نسبت به یبوست خود بی توجه هستند و بحث درمان آن را جدی نمی گیرند. درمان این بیماری برخلاف سایر بیماری ها سخت نیست و نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. روش های سالم و گوناگون زیادی برای درمان یبوست وجود دارد که می تواند در مدت زمان کوتاهی به یبوست شما پایان دهد و از تکرار آن جلوگیری کند.

اگر به یبوست شدید مبتلا شده باشید در کنار درمان های طبیعی و خانگی دسته ای از داروها هم وجود دارند که می توانند به بهبود سیستم گوارشی شما در زمان ابتلا به آن کمک کنند و دفع مدفوع را آسان تر نمایند. در صورتی که یبوست شما به هر دو این روش های درمانی مقاومت نشان داد، احتمالا مشکلی جدی در بدن شما وجود دارد که مانع از عملکرد صحیح روده ها می شود که برای بررسی و تشخیص آن باید به پزشک معالج مراجعه کنید.

درمان خانگی یبوست

یکی از بهترین و سالم ترین روش ها که می تواند به یبوست شما پایان دهد و از تکرار آن جلوگیری کند روش های درمان خانگی هستند که بر پایه ی روش های طبیعی و سنتی به وجود آمده اند. این روش ها تلفیقی از رفتار های صحیح و خوراکی های سالم است که می توانند تغییرات چشمگیری در بهبود وضعیت یبوست شما ایجاد کنند و در مدت زمان کوتاهی آن را درمان نمایند.

نوشیدن آب و مایعات فراوان

در برخی موارد یبوست در اثر کم آبی بدن ایجاد میشود، نوشیدن ۸ الی ۱۰ لیوان آب در طول روز از این مشکل پیشگیری خواهد کرد. آب بهترین نوشیدنی اما مایعات غیر الکلی و فاقدکافئین مثل آب میوه ها نیز موثرهستند. مصرف شیر و لبنیات هم توصیه نمیشود، زیرا ممکن است، یبوست را تشدید کند.

فیبر بخورید :

افزودن فیبر به رژیم غذایی باعث افزایش وزن مدفوع و سرعت عبور آن از روده می شود. به تدریج شروع به خوردن میوه ها و سبزیجات تازه کنید. نان ها و غلات سبوس دار را انتخاب کنید. به طور کلی، به ازای هر ۱۰۰۰ کالری در رژیم غذایی روزانه خود ۱۴ گرم فیبر را هدف قرار دهید.

افزایش ناگهانی مصرف فیبر می تواند باعث نفخ و گاز شود، بنابراین به تدریج فیبر را به رژیم غذایی اضافه کنید. از جمله خوراکی های حاوی فیبر بالا و موثر در درمان یبوست می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مثل میوه ها و سبزیجات تازه
• آلو و آب آلو
• انجیر
• مصرف سبزیجات دارای برگ سبز
• نوشیدن مایعات گرم و ولرم
• استفاده از تخم کتان
• دمنوش گیاهی گل سرخ
• استفاده از روغن زیتون در غذاها و سالادها
• پوست اسفرزه
• گلابی
• سیب
• آب هویج
• منیزیوم
• مصرف آب آلوئه ورا

بیشتر روزهای هفته ورزش کنید.

فعالیت بدنی باعث افزایش فعالیت عضلات در روده می شود. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته در ورزش تناسب داشته باشید. اگر قبلاً ورزش نکرده‌اید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا به اندازه کافی سالم هستید و یک برنامه ورزشی را شروع می‌کنید صحبت کنید.

تمایل به اجابت مزاج را نادیده نگیرید

وقت خود را در توالت بگذارید و به خود فرصت کافی بدهید تا بدون حواس‌پرتی و بدون احساس عجله اجابت مزاج داشته باشید. اجابت مزاج را به تاخیر نیاندازید، این کار باعث تشدید یبوست خواهد شد.

ملین ها

چندین نوع ملین وجود دارد. هر کدام تا حدودی متفاوت عمل می کنند تا اجابت مزاج را آسان تر کنند. موارد زیر بدون نسخه در دسترس هستند:

• مکمل های فیبر. مکمل های فیبر به مدفوع حجم می دهند. مدفوع حجیم نرم تر و راحت تر دفع می شود. مکمل های فیبر شامل پسیلیوم (Metamucil، Konsyl، دیگران)، کلسیم پلی کربوفیل (FiberCon، Equalactin، و غیره) و متیل سلولز (Citrucel) است.
• محرک ها، محرک هایی از جمله بیزاکودیل (کورکتول، دولکولاکس، دیگران) و سنوزیدها (سنوکوت، اکس لاکس، پردیم) باعث انقباض روده های می شوند.
• اسموتیک ها ملین های اسمزی با افزایش ترشح مایع از روده و کمک به تحریک حرکات روده به حرکت مدفوع در روده بزرگ کمک می کنند. به عنوان مثال می توان به هیدروکسید منیزیم خوراکی (شیر فیلیپس از منیزیا، شیر دولکولاکس منیزیا، سایرین)، سیترات منیزیم، لاکتولوز (Cholac، Constilac، دیگران)، پلی اتیلن گلیکول (Miralax، Glycolax) اشاره کرد.
• روان کننده ها روان کننده هایی مانند روغن معدنی به مدفوع کمک می کنند تا راحت تر در روده بزرگ حرکت کند.
• نرم کننده های مدفوع نرم کننده های مدفوع مانند دوکوزات سدیم (کولاس) و کلسیم دوکوزات (سورفک) با کشیدن آب از روده، مدفوع را مرطوب می کنند.
• تنقیه و شیاف. تنقیه آب لوله کشی با یا بدون آب صابون می تواند برای نرم کردن مدفوع و ایجاد حرکات روده مفید باشد. شیاف های گلیسیرین یا بیزاکودیل نیز با روان سازی و تحریک به حرکت مدفوع به خارج از بدن کمک می کنند.

درمان دارویی یبوست

علاوه بر روش های درمان خانگی یبوست برخی افراد تمایل دارند به خصوص در مواقع ابتلا به یبوست شدید به سراغ قرص ها و مکمل های درمان آن بروند. مکمل ها و قرص هایی وجود دارند که میتوانند به افزایش حرکات روده ای کمک کنند و در کاهش علائم یبوست تاثیر گذار باشند. به دلیل عوارض گسترده و غیرقابل پیش بینی مصرف چنین داروهایی توصیه می شود که حتما زیر نظر پزشک مصرف آنها را آغاز نمایید.

• داروهایی که آب را به روده شما می کشند. تعدادی از داروهای تجویزی برای درمان یبوست مزمن موجود است. لوبیپروستون (آمیتیزا)، لیناکلوتید (لینزس) و پلکاناتید (ترولانس) با کشیدن آب به روده و تسریع حرکت مدفوع عمل می کنند.
• گیرنده های سروتونین ۵-هیدروکسی تریپتامین ۴٫ پروکالوپراید (Motegrity) به حرکت مدفوع در روده بزرگ کمک می کند.
• آنتاگونیست های گیرنده مو-اپیوئیدی با اثر محیطی (PAMORAs). اگر یبوست ناشی از داروهای ضد درد اپیوئیدی باشد، PAMORAهایی مانند نالوکسگل (Movantik) و متیل نالترکسون (Relistor) اثر مواد افیونی بر روده را معکوس می کنند تا روده حرکت کند.

عمل جراحی

اگر درمان‌های دیگری را امتحان کرده‌اید و یبوست مزمن به دلیل انسداد، رکتوسل یا تنگی ایجاد شده باشد، ممکن است یک گزینه جراحی باشد.

برای افرادی که سایر روش‌های درمانی را بدون موفقیت امتحان کرده‌اند و حرکت مدفوع به‌طور غیرطبیعی از طریق کولون آهسته است، برداشتن بخشی از کولون با جراحی ممکن است یک گزینه باشد. جراحی برای برداشتن کل کولون به ندرت ضروری است.

پیشگیری از یبوست

یبوست شاید در ظاهر مهم به نظر نیاید ولی می تواند کیفیت زندگی ما را به شدت تحت تاثیر خود قرار دهد و به مرور باعث به وجود آمدن مشکلات جسمی و روحی فراوانی شود. مطالعات پزشکان نشان می دهد که بین ابتلا به یبوست و افسردگی ارتباط معناداری کشف شده است.

از طرفی کودکان ، زنان و سالمندان بیشترین آسیب پذیری را در برابر این بیماری دارند. نیمی از مراجعات به پزشکان متخصص گوارش در اثر عوارض و عواملی است که به علت ابتلا به یبوست ایجاد شده اند. به همین دلیل بهترین توصیه  در این زمینه پیشگیری و مدیریت آن است. این بیماری کاملا قابل کنترل و پیشگیری است و با رعایت نکاتی ساده در طول زندگی روزمره ی خود به راحتی می توانید از بروز آن پیشگیری کنید.

• روزانه ۸ الی ۹ لیوان آب بنوشید.
• در رژیم غذایی روزانه ی خود منابع سرشار از فیبر مثل میوه ها و سبزیجات تازه قرار دهید.
• به محض احساس دفع مدفوع به دستشویی بروید و مدفوع خود را به تعویق نیندازید.
• از محصولات لبنی و گوشتی به طور متعادل استفاده کنید.
• استرس و اضطراب را در زندگی خود مدیریت کنید.
• در طول روز ورزش و تحرک کافی داشته باشید. نیم ساعت پیاده روی روزانه یکی از بهترین توصیه ها برای پیشگیری از یبوست است.

منابع :

https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/constipation

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/constipation/diagnosis-treatment/drc-20354259

سوالات متداول یبوست