سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟ علت و روشهای درمان

بیماری سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یک بیماری شایع و مزمن (طولانی مدت) سیستم گوارش است. علائم این بیماری می تواند شامل گرفتگی معده، نفخ، اسهال یا یبوست باشد. این وضعیت اغلب مادام العمر است و درمان قطعی ندارد، اگرچه علائم ممکن است در طول زمان تغییر کنند و شدت یابد ولی با راهکارهای مناسب می توان IBS را با موفقیت مدیریت کرد. در ادامه علت ها و علائم سندروم روده تحریک پذیر را بررسی می کنیم و خواهیم گفت درمان IBS چیست ؟

IBS خطری جدی برای سلامت جسمانی ایجاد نمی کند و شانس ابتلا به سرطان یا سایر بیماری های مرتبط با روده را افزایش نمی دهد. علت دقیق این بیماری ناشناخته است.

سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

سندروم روده تحریک پذیر، نوعی اختلال در عملکرد روده است که علائمی را به صورت که متناوب ایجاد می‌کند. این بیماری با درد روده شروع شده و می تواند باعث نفخ و تغییر در عادات روده شود.  ولی علامت غالب این بیماری اسهال و یبوست مداوم و مزمن است. 

چنانچه اسهال علامت غالب باشد،  IBS-D  نام گرفته و چنانچه یبوست علامت غالب باشد،  IBS-C نام می‌گیرد. و اگر هم اسهال و هم یبوست باشد،  IBS-A نام دارد. در صورتی که این بیماری پس از یک عفونت ایجاد شود  IBS-PI نام دارد.

علائم IBS چیست ؟

علائم IBS بین افراد متفاوت است و برخی افراد را شدیدتر از دیگران تحت تاثیر قرار می دهد. علائم اغلب با استرس و  پس از خوردن برخی غذاها تشدید میشود.  ممکن است برخی از علائم IBS را پس از رفتن به توالت و حرکت روده ها مشاهده کنید.

علائم اصلی

 شایع ترین علائم IBS عبارتند از:

• درد و گرفتگی شکم (معده)  که ممکن است با حرکت روده ها برطرف شود
• تغییر در عادات روده – مانند اسهال ، یبوست یا گاهی اوقات هر دو   
• نفخ و ورم معده 
• باد زیاد ( نفخ شکم )
• گاهی اوقات نیاز فوری به تخلیه روده 

سایر علائم کمتر رایج نیز ممکن است تجربه شوند، مانند:

• کمبود انرژی (بی حالی)
• احساس بیماری
• سوزش سردل

علائم IBS همچنین می تواند تاثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد داشته باشد و در نتیجه برخی از افراد ممکن است علائم خلق و خوی ضعیف و استرس را تجربه کنند.

درمان سندروم روده تحریک پذیر

راه قطعی برای درمان این بیماری وجود ندارد،  علائم سندروم روده تحریک پذیر (IBS) اغلب با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی و درک ماهیت این بیماری قابل کنترل است. ممکن است موارد زیر به بهبود شرایط شما کمک کند:

• از یک رژیم غذایی سالم و متعادل پیروی کنید
• آب بیشتری بنوشید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• سطح استرس خود را مدیریت کنید.

گاهی اوقات برای افراد مبتلا به IBS برای درمان علائم فردی که تجربه میکنند، دارو تجویز می شود. در برخی موارد، درمان های روانشناختی نیز ممکن است مفید باشد.

درمان سندروم روده تحریک پذیر با دارو

گاهی اوقات می توان از داروها برای کمک به درمان IBS استفاده کرد، از جمله:

• ضد اسپاسم – که به کاهش درد و گرفتگی شکم (معده) کمک می کند
• ملین ها – که می توانند به رفع یبوست کمک کنند
• داروهای ضد تحرک – که می توانند به تسکین اسهال کمک کنند
• داروهای آنتی کولینرژیک داروهایی مانند دی سیکلومین می توانند به تسکین اسپاسم دردناک روده کمک کنند. گاهی اوقات برای افرادی که حملات اسهال دارند تجویز می شود. این داروها به طور کلی بی خطر هستند اما می توانند باعث یبوست، خشکی دهان و تاری دید شوند.
• داروهای ضد درد پرگابالین (Lyrica) یا گاباپنتین (Neurontin) ممکن است درد شدید یا نفخ را کاهش دهد.
• آلوسترون (Lotronex). آلوسترون برای شل کردن روده بزرگ و کند کردن حرکت مواد زائد در قسمت تحتانی روده طراحی شده است. 
• الوکسادولین (Viberzi). الوکسادولین می تواند اسهال را با کاهش انقباضات عضلانی و ترشح مایع در روده کاهش دهد. عوارض جانبی می تواند شامل حالت تهوع، درد شکم و یبوست خفیف باشد. الوکسادولین همچنین با پانکراتیت همراه است که می تواند در افراد خاص جدی و شایع تر باشد.
• ریفاکسیمین (Xifaxan). این آنتی بیوتیک می تواند رشد بیش از حد باکتری ها و اسهال را کاهش دهد.

درمان خانگی سندروم روده

اولین قدم در تلاش برای کاهش علائم IBS، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل است. 

• رعایت وعده های غذایی منظم شامل صبحانه، ناهار و عصرانه 
• از حذف وعده های غذایی یا غذا خوردن در اواخر شب خودداری کنید.
• برای وعده های غذایی خود وقت بگذارید و زمانی را برای نشستن و جویدن غذا اختصاص دهید .

فیبر بخورید!

به افراد مبتلا به IBS اغلب توصیه می شود که مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود بسته به علائم اصلی تغییر دهند. به عنوان مثال، رژیم غذایی کم فیبر می تواند برای اسهال مفید باشد در حالی که مصرف فیبر بیشتر می تواند برای یبوست مفید باشد.

بیشتر بخوانید : فیبر چیست + چه غذاهایی فیبر دارند؟

نوشیدن مایعات

نوشیدن مایعات کافی برای سلامت کلی بدن مهم است. همچنین ممکن است علائم بیماری به ویژه یبوست را کاهش دهد. نوشیدن مایعات کافی همزمان با افزایش فیبر در رژیم غذایی یا جایگزینی مایعات از دست رفته هنگام تجربه اسهال مهم است.

سعی کنید روزانه حداقل ۸ فنجان یا لیوان (۱٫۵-۲ لیتر) مایعات مصرف کنید (اگر اسهال دارید یا مصرف فیبر خود را افزایش داده اید، ممکن است به مقدار بیشتری مایعات نیاز داشته باشید). مایعات مناسب شامل آب، نوشیدنی های بدون قند و نوشیدنی های بدون کافئین است. سعی کنید نوشیدنی های گازدار یا نوشیدنی های حاوی کافئین بالا را کاهش دهید.

محدود کردن کافئین

کافئین بیشتر در چای، قهوه، نوشیدنی های انرژی زا و کولا یافت می شود. اگر فکر می کنید کافئین ممکن است علائم شما را تحت تاثیر قرار دهد، سعی کنید آن را محدود یا به طور کامل قطع کنید.

نکاتی برای کاهش مصرف کافئین :

• مصرف چای و قهوه خود را کاهش دهید و سعی کنید به انواع بدون کافئین مانند دمنوش های گیاهی روی بیاورید.
• مصرف کولا و  نوشابه ها را محدود کنید. انواع بدون کافئین موجود است، اما به طور کلی بهتر است نوشیدنی های گازدار محدود کنید.
• نوشیدنی های انرژی زا مانند ردبول، هیولا و راک استار سرشار از کافئین هستند و باید از مصرف آنها اجتناب کرد.

اجتناب از غذاهای چرب

غذاهای پرچرب باید به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم محدود شوند. زیر غذاهای چرب برخی از علائم IBS، به ویژه اسهال را تشدید می کنند. این غذاها عبارتند از:

• غذاهای سرخ شده
• فست فود
• شیرینی ها
• چیپس
• کیک ها

اجتناب از شیرین کننده ها

برخی از شیرین کننده ها می توانند باعث اسهال شوند. به اسامی شیرین کننده هایی که با حروف “ol” ختم می شوند دقت کنید زیرا اینها به احتمال زیاد علائم ایجاد می کنند. اینها در برخی از نوشیدنی های بدون قند، شیرینی ها، آدامس ها و نعناع یافت می شوند. همچنین در محصولات دیابتی و لاغری یافت می شود. برچسب ها را بررسی کنید و این محصولات را محدود کنید.

اجتناب از غذاهای فراوری شده

غذاهای فرآوری شده یا گرم شده حاوی نشاسته مقاوم هستند که هضم آن برای بدن دشوار است. غذاهای فرآوری شده عبارتند از:

• غذاهای آماده
• سالاد سیب زمینی و پاستا
• چیپس فر
• نان های نیمه پخته

این نشاسته ها می توانند علائم نفخ و اسهال مربوط به سندروم روده تحریک پذیر را تشدید کنند. برای محدود کردن این موارد، تا جایی که ممکن است، از غذاهای تازه استفاده کنید.

تسکین نفخ و گرفتگی عضلات

IBS یا سندروم روده تحریک پذیر می تواند باعث نفخ یا گرفتگی عضلات بعد از صرف غذا شود. با رعایت این نکات میتوانید نفخ یا گرفتگی را کاهش می دهد. این موارد شامل:

• خوردن وعده های غذایی کوچک اما منظم
• خوردن جو به طور منظم
• اجتناب از غذاهایی که هضم آنها سخت است مانند گل کلم و کلم بروکسل
• ورزش منظم

مصرف پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها “باکتری های خوب” هستند که در برخی غذاها یا مکمل ها یافت می شوند. این «باکتری‌های خوب» می‌توانند باعث تعادل طبیعی باکتری‌های روده شوند.

دقیقاً مشخص نیست که پروبیوتیک‌ها چقدر فواید دارند و کدام نوع موثرتر هستند و تحقیقات برای ارائه شواهد بیشتر برای استفاده از پروبیوتیک‌ها در IBS ادامه دارد.

اگر می خواهید یک محصول پروبیوتیک را امتحان کنید، باید آن را حداقل به مدت چهار هفته مصرف کنید تا ببینید آیا علائم شما بهبود می یابد یا خیر. 

انجام ورزش

بسیاری از بیماران اظهار داشتند که ورزش به کاهش علائم IBS در آنها کمک کرده است. پزشک عمومی می تواند در مورد انتخاب نوع ورزش مناسب شما را راهنمایی کند. سعی کنید هر هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط ​​مانند دوچرخه سواری یا پیاده روی سریع انجام دهید. ورزش باید به اندازه کافی سخت باشد تا ضربان قلب و تنفس شما را افزایش دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت تجربه هر یک از موارد زیر باید فورا به پزشک مراجعه کنید : 

• تغییر در عادات روده که بیش از شش هفته طول کشیده است، به خصوص اگر بیش از ۵۰ سال سن داشته باشید.
• کاهش وزن غیرقابل توجیه
• یک تورم یا توده در معده یا مقعد
• خونریزی از مقعد
• نارسایی کمبود آهن
• استفراغ بی دلیل
• دردی که با دفع گاز یا اجابت مزاج تسکین نمی یابد

این موارد گاهی اوقات می توانند نشانه ای از یک وضعیت بالقوه جدی تر باشند.

همچنین در صورت داشتن این علائم و سابقه خانوادگی  سرطان روده  یا  سرطان تخمدان، باید به پزشک خود اطلاع دهید .

علت سندروم روده تحریک پذیر

علت دقیق IBS مشخص نیست. عواملی که به نظر می رسد، در ایجاد این بیماری نقش دارند، عبارتند از:

• انقباضات عضلانی در روده. دیواره‌های روده‌ها با لایه‌هایی از ماهیچه پوشانده شده‌اند که با حرکت غذا در دستگاه گوارش منقبض می‌شوند. انقباضات قوی تر و طولانی تر از حد معمول می توانند باعث گاز، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف می تواند عبور غذا را کند کرده و منجر به مدفوع سفت و خشک شود.
• سیستم عصبی. مشکلات مربوط به اعصاب در سیستم گوارشی ممکن است باعث ایجاد ناراحتی در هنگام کشیده شدن شکم از گاز یا مدفوع شود. هماهنگی ضعیف سیگنال‌های بین مغز و روده‌ها می‌تواند باعث شود بدن نسبت به تغییراتی که معمولاً در فرآیند گوارش رخ می‌دهد واکنش بیش از حد نشان دهد. این می تواند منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
• عفونت شدید. IBS می تواند پس از یک حمله شدید اسهال ناشی از باکتری یا ویروس ایجاد شود. به این گاستروانتریت می گویند. IBS همچنین ممکن است با رشد بیش از حد باکتری همراه باشد.
• استرس اولیه زندگی. افرادی که در معرض رویدادهای استرس زا هستند، به ویژه در دوران کودکی، بیشتر در معرض علائم IBS هستند.
• تغییرات در میکروب های روده. به عنوان مثال می توان به تغییرات در باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها اشاره کرد که به طور معمول در روده ها ساکن هستند و نقش کلیدی در سلامت دارند. تحقیقات نشان می دهد که میکروب ها در افراد مبتلا به IBS ممکن است با میکروب های افرادی که IBS ندارند، متفاوت باشد.

خطرات سندروم روده تحریک پذیر

شرایط زیر احتمال ایجاد سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می دهد:

• جوانی: IBS بیشتر در افراد زیر ۵۰ سال رخ می دهد.
• جنسیت زن : در ایالات متحده، IBS در بین زنان شایع تر است. استروژن درمانی قبل یا بعد از یائسگی نیز یک عامل خطر برای سندروم روده تحریک پذیر است.
• سابقه خانوادگی : ممکن است ژن ها در ایجاد سندروم روده تحریک پذیر  نقش داشته باشند،
• اضطراب، افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان، سابقه سوء استفاده جنسی، فیزیکی یا عاطفی نیز ممکن است یک عامل خطر باشد.

عوارض

عوارض طولانی مدت سندروم روده تحریک پذیر به این شرح است : 

• یبوست مزمن یا اسهال می تواند باعث هموروئید شود. هموروئید ها توده ای از رگ های متورم هستند، که داخل کانال مقعد و یا زیر پوست اطراف مقعد ایجاد میشوند.
• کیفیت پایین زندگی. بسیاری از افراد مبتلا به IBS متوسط ​​تا شدید کیفیت زندگی ضعیفی را گزارش می دهند. 
• اختلالات خلقی. تجربه علائم IBS می تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی و اضطراب نیز می تواند IBS را بدتر کند.

تشخیص IBS

هیچ آزمایش خاصی برای IBS وجود ندارد. بسیاری از موارد را می توان بر اساس سابقه علائم تشخیص داد و پزشک عمومی برخی از آزمایشات معمول خون و مدفوع را برای رد سایر شرایط انجام می دهد.

از آنجایی که علائم IBS مشابه سایر بیماری ها مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده است، مهم است که این علائم را رد کنید.  

 مهم است که تا زمانی که این آزمایشات انجام نشده اند، هیچ تغییری در رژیم غذایی ایجاد نکنید. این به ویژه برای آزمایش خون برای بیماری سلیاک مهم است زیرا نتیجه می تواند تحت تاثیر رژیم غذایی است. 

تست آلرژی (به عنوان مثال نمونه برداری از مو) روش قابل اعتمادی برای آزمایش آلرژی یا عدم تحمل نیست. اگر نگران هستید، لطفا با پزشک عمومی خود صحبت کنید.

ممکن است هر یک از آزمایشات زیر برای تشخیص این بیماری انجام شوند :

• کولونوسکوپی
• آندوسکوپی فوقانی
• سی تی اسکن
• تست عدم تحمل لاکتوز لاکتاز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در محصولات لبنی به آن نیاز دارید. اگر لاکتاز تولید نکنید، ممکن است مشکلاتی مشابه مشکلات ناشی از IBS داشته باشید ، از جمله درد شکم، گاز و اسهال. پزشک ممکن است آزمایش تنفس را تجویز کند یا از شما بخواهد که شیر و فرآورده های آن را از رژیم غذایی خود برای چند هفته حذف کنید.
• آزمایش تنفس برای رشد بیش از حد باکتری. آزمایش تنفس می تواند تعیین کند که آیا رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک شما وجود دارد یا خیر. رشد بیش از حد باکتری ها در بین افرادی که جراحی روده انجام داده اند یا مبتلا به دیابت یا بیماری دیگری هستند که هضم را کند می کند، شایع تر است.
• آزمایش های مدفوع ممکن است مدفوع از نظر باکتری، انگل یا وجود اسید صفراوی بررسی شود. اسید صفراوی یک مایع گوارشی است که در کبد تولید می شود.

IBS و سلامت روان 

با توجه به تاثیراتی که IBS می تواند بر سلامت روان و توانایی در انجام فعالیت های روزمره مانند کار و معاشرت داشته باشد، برخی افراد ممکن است تغییراتی را در خلق و خوی خود تجربه کنند.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عوامل روان‌شناختی نقش مهمی در IBS بازی می‌کنند، این به دلیل پیوندی است که بین مغز و روده وجود دارد که اغلب به آن «ارتباط روده و مغز» می‌گویند. در برخی افراد، ارتباط روده و مغز می تواند علائمی مانند اسهال، یبوست و حالت تهوع را تحریک یا بدتر کند.

به جای تلاش برای از بین بردن استرس به طور کلی، می توانید بر مدیریت استرسی که روزانه با آن مواجه می شوید تمرکز کنید و نحوه واکنش خود را به استرس تغییر دهید.

برخی از راه‌های مدیریت استرس عبارتند از:

• عوامل استرس زا را شناسایی کنید و سعی کنید آنها را از بین ببرید.
• تکنیک های تمدد اعصاب – مانند تمرینات تنفسی یا انجام فعالیت هایی که به نظر شما آرامش بخش است
• وقت گذاشتن برای دوستان، خانواده و فعالیت هایی که از آن لذت می برید
• ورزش منظم – مانند یوگا، پیاده روی، دویدن یا شنا

منابع

https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/irritable-bowel-syndrome-ibs