استومی و استوما چیست؟ نحوه درمان،انواع آن و مراقبت از زخم

استوما به قسمتی از روده که از شکم بیرون آمده باشد گفته می شود و استومی یعنی ایجاد سوراخی بر روی شکم و ایجاد خروجی جدید برای دفع ادرار یا مدفوع. هرچند که برخی دو واژه استوما و استومی را به عنوان هم معنی به کار میبرند، اما تفاوت اندکی با هم دارند. استومی واژه ای یونانی است که معنای آن اندام توخالی متصل به بدن می باشد.

در واقع استومی به عملی گفته می شود که در آن، کیسه ای در میان شکم و استوما تعبیه می شود. استوما هم قسمتی از روده می باشد که به دلایل مختلفی از شکم بیرون آمده و به همین علت در این وضعیت فرد نمی تواند مثل افراد عادی به طور طبیعی عمل دفع یا ادرار را انجام دهد، به همین خاطر جراح از طریق جراحی استومی، کیسه ای را بر روی شکم یا استوما قرار می دهند تا موادی مانند ادرار یا مدفوع در آن جمع شود. از آنجایی که استوما عصب ندارد انجام این جراحی نباید دردناک باشد. گاهاً در جراحی هایی مانند کولکتومی هم از استوما استفاده می شود.

انواع استومی

 شایع ترین نوع استومی، استومی دفعی می باشد که به دو دسته تقسیم می شود:

• کولوستومی (اتصال قسمتی از روده بزرگ به پوست شکم) که معمولاً در قسمت چپ ناف قرار میگیرد.
• ایلئوستومی (اتصال قسمت نهایی روده کوچک به پوست شکم) که معمولاً در قسمت راست ناف قرار میگیرد.

البته در اندام های دیگر هم این مسیر خروجی ممکن است ایجاد شود مثلاً: تراکئوستومی که ایجاد مسیری از نای به روی پوست است و یا گاستروستومی که از معده می باشد.

 هر کدام از این نوع ها با در نظر گرفتن موقعیت بیمار و مهارت های جراحی به زیر دسته های دیگری می تواند تقسیم شود.

بیشتر بخوانید : بواسیر چیست – شقاق چیست

انواع استوما

انواع استوما با توجه به شکل آنها به دو نوع Loop Ostoma و Double-Barrel Ostoma تقسیم میشود:

Loop Ostoma که شایع ترین نوع استومی موقت می باشد که در این نوع با استفاده از میله ای کوچک به نام راد (rod) پوست شکم و روده ای که بیرون آمده موقتاً از هم جدا نگه داشته می شوند تا روده به داخل برنگردد. بعد از چند روز که زخم بهتر می شود این میله برداشته خواهد شد.

در Double-Barrel Ostoma هم مانند لوپ، روده به بیرون شکم می آید با این تفاوت که در این نوع روده به دو نیم قسمت می شود و هر دو سر روده کاملاً برش خواهد خورد.

نحوه درمان و جراحی استومی

ابتدا برشی به شکل یک دایره کوچک بر جداره ی شکم زده می شود که از این شکاف قسمتی از روده بیرون می آید و همان بخش روده که بر روی سطح شکم قابل دید است استوما نامیده می شود. بهترین حالت در استومی این است که جراح از قبل محل گذاشتن و نصب کیسه بر روی بدن را علامت بگذارد و سپس بهترین محل را انتخاب کند، این علامت گذاری باید در حالت های مختلف نشسته، ایستاده و خوابیده و یا خمیده انجام شود تا مواردی مثل چین و چروک پوست، زخم روی بدن، محل بستن کمربند و … هم در نظر گرفته شود. معمولاً قسمت صاف شکم به علت اینکه در معرض دید و در دسترس است به عنوان محل نصب کیسه انتخاب می شود.

چرا باید جراحی استومی را انجام دهیم؟

استومی معمولا در مواردی که دستگاه گوارش شما مشکل حادی داشته باشد و یا مواقعی که برخی اندام های خاص بدن برداشته می شوند، توسط پزشک توصیه می شود.این موارد معمولاً شامل موارد زیر است:

• سرطان مثانه یا سرطان روده بزرگ 
• تروما
• کرون یا کولیت روده 
• دیورتیکولیت 
• بی اختیاری در دفع 

اجابت مزاج بعد از استومی

بعد از این جراحی، مواد دفعی بدن که باید از بدن خارج شوند به داخل کیسه ای که در بیرون بدن است جمع می شود. این کیسه از جنس پلاستیک می باشد که با چسب به بدن وصل می شود. کیسه هم قابل تعویض است هم دورانداختنی.

درمان زخم استومی

زخمی که جراحی برای خروج مدفوع و ادرار بر روی شکم ایجاد می کند به رنگ صورتی یا قرمز و مرطوب و براق می باشد که به مراقبت های ویژه ای نیاز دارد. به عنوان مثال هنگام وصل کردن کیسه به پوست باید مراقب باشید که از چسب به اندازه استفاده کنید تا فرد دچار سوختگی ناشی از مصرف زیاد چسب نشود. نکته مهم دیگری که باید رعایت شود این است که زخم تمیز نگه داشته شود و هنگام تعویض کیسه دقت کنید که پوست اطراف آن دچار التهاب و یا عفونت و قارچ نشده باشد.

عوارض استومی

احتمال اینکه در ابتدای نصب استومی به علت آشنا نبودن با نحوه تخلیه و یا تعویض آن، عوارضی به وجود بیاید هست. اما اگر با گذشت زمان به آن عادت نمایید عوارض خفیفی مثل سوزش در محل دارید که قابل رفع است. همچنین افزایش یا کاهش وزن هم می تواند بر نحوه عمل کردن این وسیله تاثیر داشته باشد. دیگر عوارضی که ممکن است داشته باشد فتق یا افتادگی روده می باشد که اگر حاد شد لازم به جراحی می باشد.

در نهایت اینکه زندگی کردن با وجود این وسیله کار سختی نیست و کمی یادگیری و وفق دادن نیاز دارد تا با گذشت زمان بتوان به آن عادت نمود.