داروهای ملین و مسهل مجموعه ای از داروها هستند، که برای رفع و درمان یبوست به کار می‌روند. مصرف این داروها در دوز مناسب و به اندازه اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که زیاده روی در مصرف این دسته از داروها می تواند تاثیر عکس داشته و باعث اختلال در اجابت مزاج و یبوست شود و حتی مصرف این داروها در مقادیر بالا می تواند سبب یبوست گردد.
در ادامه این بحث به شما خواهیم گفت ملین یعنی چی؟ مسهل یعنی چی ؟ فرق ملین و مسهل چیست؟ چه افرادی باید ملین بخورند، انواع ملین ها را معرفی خواهیم کرد. و در آخر هم قرص و داروی طبیعی و گیاهی مسهل را معرفی می‌کنیم.
ملین چیست؟
ملین یعنی چی ؟ ملین ها (laxative) مجموعه ای از داروها هستند که کار آنها رفع یبوست از طریق بهبود عملکرد روده است. این داروها از طریق تحریک عضلات روده و افزایش انقباض آن به درمان یبوست کمک می‌کنند. بطور مثال ملین روغن زیتون، به دلیل اینکه حاوی مقدار زیادی چربی تک اشباع است، باعث هضم بهتر غذا شده و حرکت غذا در روده را تسهیل می بخشد. ملین ها به دو نوع طبیعی مثل برگ سنا و اسفرزه و دارویی مثل قرص بیزاکودیل تقسیم میشود.
مسهل چیست؟
مسهل یعنی چی ؟ داروهای مسهل عملکردی شبیه به ملین دارند، ولی قوی تر هستند. مصرف مسهل ها در غلظت بالا عملکردی شبیه به ملین دارد. کار مسهل‌ها پاکسازی روده در یبوست های بسیار شدید است.
فرق مسهل و ملین چیست؟
از تفاوت این دارو می توانیم به این موارد اشاره کنیم :
- کار ملینها و مسهل‌ها رفع یبوست است. اما ملین ها با نرم کردن مدفوع و مسهل ها با پاکسازی روده و کل بدن به درمان این بیماری کمک می‌کنند.
- داروهای ملین در دسترس هستند و معمولاً بدون نسخه خریداری می‌شوند، اما برای تهیه مسهل ها لازم است با پزشک مشورت کرده تا متناسب با علت یبوست، دوز مناسب دارو تجویز شود.
- ملین ها رطوبت بخش هستند، در حالی که مسهل ها آب روده را خشک کرده و از بین می برند، و در واقع چون نوعی سم هستند، کبد به سرعت آنها را دفع می‌کند.
انواع ملین ها
انواع ملین ها عبارتند از :
- ملینها حجم‌دهنده :همان طور که از نام این ملین نیز پیدا است، از طریق جذب آب در روده، حجم مدفوع را افزایش داده و عمل دفع راحت تر انجام میشود. برای اثر بخشی این ملین ها به ۲ الی ۳ روز زمان نیاز است. اسفرزه یکی از پرکاربرد ترین ملین های حجم دهنده است.
- ملین‌های اسمتیک : این نوع ملینها با افزایش فشار اسمزی روده و احتباس مایعات در روده عمل می کنند، منیزیم هیدروکساید مهمترین ملین اسمتیک است.
- ملینها محرک : از نوع از ملینها روده را تحریک و به دفع کمک می کند. بیزاکودیل رایج ترین ملین محرک است.
- ملینها نرم‌کنندهٔ مدفوع : این ملین ها رطوبت به مدفوع اضافه می کنند تا سریع تر و راحت تر دفع شود.
چه افرادی باید ملین استفاده کنند؟
افرادی که به یبوست دچار می‌شوند، باید از داروها استفاده کنند. یبوست به معنی دفع مدفوع سخت و یا دفع مدفوع کمتر از ۳ بار در هفته گفته میشود. یبوست مشکل رایجی است که هر روزه تعدادی زیادی از افراد به آن دچار می‌شوند، و باید به سرعت درمان شود، یبوست مزمن می تواند مشکلات متعددی از جمله بیماری شقاق و بواسیر را به همراه داشته باشد.
پیشنهاد برای اطلاعات بیشتر در مورد یبوست و دیگر راه های درمان آن، صفحه درمان یبوست را مطالعه کنید.
چه افرادی نباید ملین استفاده کنند؟
مصرف به افرادی با شرایط زیر توصیه نمی‌شود:
- افراد مبتلا به انسداد روده
- افرادی که دچار درد مداوم و شدید شکم هستند.
- افرادی که دچار خونریزی مقعدی بدون علت هستند.
- زنان باردار
- کودکان زیر ۶ سال ( تنها با مجوز پزشک )
- بیماران مبتلا به عارضه التهابی روده
انواع قرص و شربت ملین
کاربردی‌ترین انواع شربت ها و قرص های ملین به این شرح است:
قرص و شربت سی لاکس
این دارو یکی از رایج ترین قرص های مسهل و ملین است، که برای درمان یبوست ناشی از ضعف روده به کار می رود. در واقع تحرک روده افزایش می دهد.
این دارو حاوی سنا و اسانس زیره و رازیانه است و مصرف آن می تواند سرعت هضم غذا و میزان آب موجود در روده ها افزایش دهد. همچنین این دارو نفخ و درد شکم که معمولا به دلیل یبوست ایجاد میشود، را برطرف می‌کند.
از مصرف خودسرانه این دارو پرهیز کنید. به علاوه مصرف این دارو برای ۲ هفته مجاز است و بیشتر از این مدت می تواند عوارض جانبی مختلفی را به همراه داشته باشد.
نحوه مصرف:
قرص سی لاکس را باید هر ۱۲ ساعت یکبار ، ۲ الی ۳ عدد همزمان استفاده نمود. بهتر است همراه با دارو حداقل ۲ لیوان آب بنوشید.
شربت لاکتولوز
شربت لاکتولوز نوعی از ملین‌های اسمتیک است که آب موجود در روده را افزایش داده و از این طریق یبوست را درمان می‌کند. از طرفی این دارو از رشد میکروب ها داخل روده نیز جلوگیری می کند. اثر بخشی این دارو می تواند ۱ الی ۲ روز زمان ببرد.
لاکتوز قند مصنوعی است که در روده تجزیه شده و به این طریق آب بدن را به سمت روده می کشاند. و در مرحله بعد توسط باکتریها هضم شده و اسید ضعیفی را ایجاد می‌کند.
مصرف این دارو برای بزرگسالان بدون نسخه مجاز است، اما مصرف آن برای کودکان فقط با مجوز پزشک امکان پذیر است.
نحوه مصرف :
افراد بالای ۱۸ سال می توانند 2 بار و هر بار ۱ الی ۲ قاشق از این دارو را مصرف کنند. این دارو را می توانید همراه با غذا و یا با معده خالی مصرف کنید.
پودر یا ساشه سوربیتول
سوربیتول یک قند الکلی است و نوعی ملین‌هیپراسموتیك است که در کبد متالیزه شده و به فروكتوز تبدیل‌می‌شود. جذب کمی از طریق مجرای گوارش دارد. این دارو باعث حفظ آب در رودهها شده و به دفع مدفوع کمک می‌کند.
نحوه مصرف :
این دارو به صورت پودر در دسترس است و باید در یک لیوان آب سرد حل شده و مصرف شود.
ساشه و پودر پسیلیوم
اسفرزه یا پسیلیوم فیبر گیاهی و کاملا طبیعی است که برای درمان یبوست بسیار موثر است. این گیاه با جذب آب سبب افزایش حجم مدفوع میشود، و حرکات روده را کنترل می‌کند. گیاه اسفرزه نوعی علف محسوب شده که دارای دانه ای قهوه ای رنگ و لغزنده است.
گیاه اسفرزه با عبور از دستگاه گوارش تبدیل به یک ترکیب ویسکوز شده و در کاهش یبوست موثر است.
نحوه مصرف :
بزرگسالان بالای ۱۸ سال می توانند روزانه محتویات یک الی سه ساشه از این پودر را در آب یا آبمیوه حل کرده و بعد از چند دقیقه میل کنند.
پلی اتیلن گلیکول
این داروی پودری جهت درمان یبوست های مزمن به کار می رود. همزمان با مصرف این دارو نوشیدن مایعات و غذاهای پر فیبر نیز توصیه میشود. تا یک ساعت بعد از مصرف این دارو از مصرف مکمل های ویتامین، مواد معدنی و .. خودداری نمایید.
نحوه مصرف :
این پودر را فقط در آب حل کنید. و افزودن شکر، آبمیوه و … به آن خودداری کنید. بزرگسالان بالای ۱۸ سال می توانند روزانه
بهترین زمان برای مصرف این دارو ۲ تا ۴ ساعت بعد از مصرف وعده های غذایی است. این دارو حدود یک ساعت بعد از مصرف اثر می‌کند. بیماران باید مصرف دارو را تا زمانی که پزشک توصیه کرده ادامه دهند.
ملین های گیاهی و قوی
مسلماً ملین های گیاهی در مقایسه با قرص و داروها عوارض جانبی کمتری دارد، تعدادی از ملین های گیاهی عبارتند از :
- دانه چیا : دانه چیا نوعی غلات است که فیبر بسیار زیادی دارد. این دانه می تواند تا ۱۲ برابر وزن خود آب جذب کند. وقتی دانه چیا را در آب میریزد به سرعت آب را جذب کرده و حالت ژله ای به خود می‌گیرد. این دانه علاوه بر فیبر حاوی امگا ۳، منیزیم، کلسیم، ویتامین B3، مس، پروتئین و…نیز هست.
- انواع توت‌ها : انواع مختلفی از توت ها از جمله توت فرنگی، بلوبری و حتی شاتوت حاوی مقدار بسیار زیادی فیبر محلول و نامحلول هستند.
- دانه کتان : دانه کتان یکی از محصولات زراعی است که دو نوع قهوه ای و طلایی دارد. این دانه سرشار از فیبر، پروتئین و اسید های چرب امگا ۳ است. هر یک قاشق غذاخوری از دانه کتان حاوی ۲ گرم فیبر است. آسیب شده این دانه را می توانید به انواع نوشیدنی ها و اسموتی ها، ماست و یا سالاد اضافه کرده و میل کنید.
- روغن کرچک : این روغن از گیاهی به نام کرچک گرفته میشود. این روغن علاوه بر کمک به درمان یبوست می تواند در نرم کردن پوست موثر باشد و دارای خواص ضد باکتریایی و دارای آنتی اکسیدان است. برای اثر بخشی روزانه ۱ الی ۲ قاشق از این روغن را میل کنید.
- برگ گیاه سنا : برگ گیاه سنا نوعی مسهل گیاهی است که طبع گرم و خشک دارد. بهتر است این گیاه شب ها قبل خواب مصرف شود. زیاده‌روی در مصرف این دارو می تواند به اسهال منجر شود. همچنین مصرف این دارو نباید به عادت تبدیل گردد، زیرا در این صورت می تواند تنبلی روده را در پی داشته باشد. برای مصرف این گیاه یک برگ از آن همراه آب بجوشانید و پس از خنگ شدن میل کنید.
- روغن زیتون : روغن زیتون حاوی انواع چربی های طبیعی است که نقش روان کننده و ملین دارند. همچنین روغن زیتون باعث نرم تر مدفوع نیز میشود. برای رفع یبوست صبح ها ناشتا یک قاشق روغن زیتون میل کنید.
عوارض مصرف ملین
زیاده روی و یا مصرف مداوم ملین ها می تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- اختلال در جذب مواد مغذی : مصرف ملین ها می تواند جذب مواد مغذی مثل کلسیم، کلرید، پتاسیم و منیزیم و سدیم را مختل کند.
- بر هم زدن ریتم طبیعی قلب
- ضعف و سرگیجه
- تداخل در جذب داروهای آنتی بیوتیک
- تشدید یبوست ( در صورت مصرف مداوم )
در صورت تجربه علائم زیر فورا با پزشک مشورت کنید :
- اسهال شدید
- خون در مدفوع
- ضعف و بی حالی
منبع : https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/constipation/in-depth/laxatives/art-20045906
سلام آقای دکتر. بهترین ملین فوری چیه؟
قرص بیزاکودیل
سلام خسته نباشید. پدر من ۶۵ سال سن داره و هر روز ملین مصرف میکنه ایا اشکالی داره؟
مصرف نگنید. زیاده روی در مصرف ملین تاثیر عکس داره.