شقاق چیست؟ علت و علائم فیشر مقعد

در این صفحه قصد داریم به بررسی سوال مهم، بیماری شقاق چیست؟ فیشر آنال چیست؟ علت ها، علائم و روش‌های تشخیص این بیماری بپردازیم:

بیماری شقاق یا فیشر (fissure) یکی از شایع ترین انواع بیماری های نشیمنگاهی است که به ایجاد شکاف یا زخم عمیق در خروجی مقعد و درست بر روی دریچه ی آن گفته می‌شود.

این بیماری حدود نیمی از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم در زنان و هم در مردان مشاهده می‌شود. این بیماری به شدت آزار دهنده و دردناک بوده و می‌تواند باعث سوزش شدید مقعد شود. خوشبختانه فیشر خطرناک نبوده و روش های درمان متعددی برای آن وجود دارد.

بیشتر بخوانید : درمان شقاق مقعد با لیزر

بیماری شقاق مقعدی چیست؟

شقاق مقعد (fissure) یا همان فیشر آنال خراش، زخم، پارگی یا بریدگی عمیقی است که قسمت داخلی و انتهای راست روده یا همان عضله ی مقعدی را شکاف می دهد. این زخم در اثر اسپاسم و فشار شدید عضله ایجاد شده است و می تواند بسیار آزار دهنده باشد. از طرفی انقباض شدید اسفنکتر داخلی گردش خون در عضله را کاهش داده و از ترمیم شدن زخم جلوگیری می‌کند.

شقاق چیست ؟ فیشر یک زخم طولی است که در انتها و نیمه تحتانی مقعد ایجاد می‌شود. این زخم بر روی خطوط دندانه ای مقعد که مملو از اعصاب است، ایجاد شده و به همین جهت درد و سوزش شدیدی را به همراه دارد.

مطالعه کنید :عکس شقاق یا فیشر مقعدی

انواع شقاق مقعدی

این بیماری بسته به میزان پیشرفت آن به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:

• فیشر حاد : در این مورد عمق زخم شقاق کمتر است و زخم در پوشش مخاطی سلول های مقعد ایجاد شده است. به طور معمول باید در حدود ۲ هفته از شروع بیماری،زخم ترمیم شود، در غیر اینصورت به شقاق مزمن تبدیل می‌گردد.
• فیشر یا شقاق مزمن : در این مورد عمق زخم شقاق بیشتر است و زخم عضله ی مقعد را شکاف داده است. به طور معمول وقتی بیشتر از ۲ هفته از شروع بیماری گذشته باشد، فیشر مزمن نام می‌گیرد. فیشر مزمن به هیچ وجه به درمان های خانگی پاسخگو نمی باشد و حتما باید توسط پزشک متخصص معاینه و درمان شود.

علت بوجود آمدن شقاق مقعدی

علت این بیماری فشار شدید و اسپاسم عضله ی مقعدی است. این اسپاسم شدید با کاهش خونرسانی به زخم از ترمیم شدن آن جلوگیری می کند. هدف از روش‌های درمان رفع این اسپاسم و کمک به ترمیم زخم است.

رایج ترین علت این بیماری دفع مدفوع سفت و خشک یا همان یبوست است. مدفوع خشک دیواره های مقعد را خراش داده و باعث ایجاد زخم می‌شود. از دیگر علل ایجاد این بیماری می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• بارداری
• زایمان
• یبوست مزمن
• اسهال مزمن
• رابطه جنسی مقعدی
• کهولت سن
• کم تحرکی
• تنگی مقعد
• خشک کردن مقعد با دستمال توالت زبر
• خارش عضله ی مقعدی
• فرو بردن اجسام به داخل مقعد

در برخی موارد بیماری های زیر نیز در ایجاد فیشر نقش دارند:

• کرون
• سرطان روده
• بیماریهای مقاربتی مثل سیفلیس
• سل

در ادامه به بررسی برخی از این علت ها می پردازیم:

• یبوست: یبوست از اصلی ترین عواملی است که باعث به وجود آمدن بیماری شقاق می شود. یبوست در اثر کمبود آب بدن و کم تحرکی روده ها به وجود می آید. در نتیجه مدفوع شکل طبیعی خود را از دست می دهد و به شدت سفت و سخت می شود که حرکت آن درون روده ها با مشکل مواجه می شود. در نتیجه شخص برای دفع مدفوع خود فشار بسیار زیادی به خود وارد می آورد و برای مدت طولانی تری در دستشویی می نشیند که ممکن است این امر باعث ایجاد پارگی و شکاف در نقاط مختلف پوست ناحیه ی مقعد شود.
• اسهال مزمن : اسهال هم مانند یبوست شکلی از مدفوع غیر طبیعی است که دفع آن از بدن می تواند عوارض متعددی را از جمله شقاق برای فرد به وجود بیاورد .
• رابطه ی جنسی مقعدی : جدا از نگرش هایی که در رابطه با رابطه ی جنسی مقعدی وجود دارد این موضوع باعث به وجود آمدن عوارض و مشکلات فراوانی برای فرد میگردد . وارد کردن هرگونه جسم خارجی به داخل مقعد غیرطبیعی است و می تواند به دیواره های آن آسیب برساند و باعث ایجاد ترک و شکاف شود .
• تنگی دریچه ی مقعد : تنگی دریچه ی مقعد از مواردی است که باعث می گردد دفع مدفوع به سختی انجام شود . تنگی مقعد به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله بزرگ تر شدن غیرعادی عضله های اطراف آن ناحیه ، عوارض ناشی از انجام عمل های جراحی و عوامل ژنتیکی.
• بارداری و زایمان سخت : بارداری و به دنبال آن زایمان از سخت ترین تجربه های زندگی هر زنی است. در دوران بارداری به علت افزایش اندازه ی رحم و وزن آن ، فشار بسیار زیادی به ناحیه ی مقعد و لگن وارد می شود در نتیجه پوست و دیواره های مقعد به شدت آسیب می بینند و بسیاری از زنان باردار با بیماری شقاق روبرو می شوند.
• وسواس تمیز کردن بیش از حد مقعد با دستمال های زبر : پوست و دیواره های اطراف ناحیه ی مقعد بسیار حساس هستند. به همین دلیل نباید آن را تحریک کرد. افرادی که عادت دارند مقعد خود را به طور مرتب و مکرر با دستمال های زبر تمیز کنند بیشتر در معرض ابتلا به شقاق قرار دارند. مقعد ناحیه ای حساس و بسیار آلوده است و به مراقبت و رسیدگی دائمی احتیاج دارد. بهترین راه برای تمیز نگه داشتن آن شستن آن با آب گرم و خشک کردن آن به وسیله ی دستمال نرم و تمیز است.
• خاراندن مداوم مقعد: احساس خاریدن در ناحیه ی مقعد و به دنبال آن خاراندن مقعد، می تواند ناشی از عوامل متعددی مانند بیماری های پوستی یا وجود انگل در روده باشد.خاراندن مداوم مقعد می تواند باعث ایجاد شقاق شود.
• کرون روده : کرون یکی از بیماری های شایع گوارشی است که بر اثر به وجود آمدن التهاب در دیواره های روده به وجود می آید. این بیماری عوارض متعددی به همراه دارد که یکی از مهم ترین آنها این است که روده حرکات منظم و مرتب خود را از دست می دهد و در نتیجه شخص ممکن است به یبوست مبتلا شود که خود زمینه ساز ایجاد شقاق است.
• بیماری های مقاربتی : بیماری های مقاربتی طیف وسیعی از عوارض را برای فرد ایجاد می کند که شقاق یکی از آنهاست.
• سرطان روده : سرطان روده یکی از خطرناک ترین و پرعارضه ترین بیماری های گوارشی است که در روده به وجود می آید. یکی از مهم ترین عارضه هایی که در اثر سرطان روده به وجود می آید کم کاری روده هاست که باعث ایجاد یبوست و شقاق می شود.
• کم تحرکی : کم تحرکی و قرار گرفتن طولانی مدت در وضعیت نشسته می تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد روده ها شود و آن را دچار کم تحرکی کند. در نتیجه فرد در معرض ابتلا به یبوست قرار می گیرد.

به نقل از : www.nhs.uk

شقاق مقعدی بسیار رایج است و از هر ۱۰ نفر حدود ۱ نفر در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا می شوند.

علائم شقاق مقعدی

علائم شقاق واضح هستند و همین موضوع تشخیص این بیماری را راحت تر کرده است. اما این علائم ممکن است با علائم بیماری های دیگر مشابه باشد. پس برای تشخیص این بیماری باید با پزشک متخصص مشورت نمایید.

مهمترین علائم و نشانه های این عارضه عبارتند از :

• خونریزی یا خون در مدفوع ( این خون روشن است زیرا از بخش انتهایی مقعد خارج شده است.)
• خارش و سوزش ( تماس مدفوع با زخم باعث خارش و التهاب زخم میشود.)
• برآمدگی مقعد
• درد شدید مقعدی ( این درد معمولاً در تمام طول روز احساس میشود و با دفع مدفوع شدت می‌گیرد.)
• مشاهده زخم طولی در مقعد

دیگر علائم این بیماری بعد از بی توجه به درمان آن در طولانی مدت ایجاد می شود:

• تب
• عفونت مقعد
• قرمزی و التهاب اطراف دریچه مقعدی
• ترشحات چرکی

از آنجایی که بسیاری از علائم دو بیماری شقاق و بواسیر مشابه هستند، بسیاری از افراد در تشخیص این دو بیماری با مشکل مواجه میشوند.

مطالعه کنید : تفاوت شقاق و بواسیر

چه افرادی در معرض خطر این بیماری قرار دارند؟

نوزادان و افراد مسن بیشتر دچار این بیماری می‌شوند. همچنین زنان در مقایسه با مردان بیشتر از  در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. به طور مثال زنان بعد از زایمان شانس بیشتری برای ابتلا به شقاق دارند.

همچنین بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر یا IBS بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند، زیرا که این بیماران دوره های طولانی یبوست و اسهال را تجربه می کنند.

عوارض شقاق

تعلل در درمان این بیماری باعث عمیق شدن زخم شقاق می‌شود، به علاوه در صورت عدم درمان در طی مدت کوتاهی زخم عفونت کرده و ملتهب می‌شود. به علاوه از دیگر عوارض این بیماری می توان به کم خونی یا آنمی اشاره کرد.

برای درمان شقاق به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان زخم مقعد باید خیلی سریع مراجعه کنید، اگر دیرتر به پزشک مراجعه کنید، عمق زخم بیشتر شده  و درمان آن پیچیده تر خواهد شد.

برای تشخیص این بیماری می توانید از پزشک عمومی کمک بگیرید، در مرحله بعد پزشک بیمار را به متخصص جراح عمومی ارجاع می دهد، زیرا جراحی شقاق فقط توسط این متخصص قابل انجام است.

مطالعه کنید : دکتر شقاق مقعدی

تشخیص

خوب می دانیم که معاینه مقعد برای هیچ کس خوشایند نیست. اما این موضوع نباید باعث تعلل در مراجعه به پزشک شود. هر چقدر دیر تر برای درمان اقدام کنید؛ فرآیند درمان مدت زمان بیشتری به طول می انجامد.

تشخیص این بیماری از طریق معاینه ساده بدنی انجام می شود، از آنجایی که بیمار درد شدیدی را احساس می کند. ممکن است برای معاینه نیز پزشک از داروی بی حسی استفاده نماید. 

در مرحله بعد آزمایشات دیگر برای مشخص شدن علت این بیماری انجام می شود. این آزمایشات عبارتند از :

• کولونوسکوپی : کولونوسکوپی یک لوله باریک و طویل است که به منظور مشاهده داخل روده بزرگ انجام می‌شود.
• آنوسکوپی : این آزمایش به منظور مشاهده انتهای مقعد انجام میشود.
• سیگموئیدوسکوپی : این آزمایش نیز به منظور به بررسی بخش انتهایی روده یا همان سیگموئید انجام میشود.

درمان

برای درمان شقاق راه های متنوعی وجود دارد؛ هر یک از این درمان ها، میزان اثربخشی متفاوتی دارند. اولین خط درمان این بیماری، درمان های خانگی و دارویی است، اگر در طی ۲ هفته بیماری با این روشهای برطرف نشد، باید برای جراحی ( سنتی یا لیزر) اقدام کنید.

روشهای درمان فیشر عبارتند از :

• لیزر : در این روش با استفاده از لیزر شقاق برداشته میشود. لیزر سرپایی و بدون درد یا خونریزی انجام میشود.
• جراحی : در این در طی عمل جراحی زخم شقاق برداشته میشود. جراحی را باید بیمارستان و تحت بیهوشی انجام داد.

• داروها : برای درمان این بیماری پماد های هیدروکورتیزون، ام جی و آنتی فیشر تجویز میشود. از مصرف این پماد بیشتر از ۲ هفته اجتناب نمایید. زیرا مصرف بیش از  این مدت میتواند عوارض مختلفی را در پی داشته باشد.
• درمان خانگی : روشهای درمان خانگی به منظور کنترل بیماری انجام میشوند و تاثیری در رفع بیماری ندارند. این درمان ها شامل مصرف فیبر کافی، نوشیدن آب، ورزش و نشستن در آب گرم میشود.

بیشتر بخوانید : هزینه لیزر شقاق

پیشگیری از فیشر مقعد (آنال)

برای پیشگیری از شقاق نکات زیر را به یاد داشته باشید:

• مصرف فیبر بیشتر برای جلوگیری از یبوست، حداقل ۳۰ گرم فیبر در طول روز مصرف کنید.
• نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در طول روز
• تحرک بدنی و ورزش برای ۳۰ دقیقه در طول روز
• پرهیز از زور زدن در توالت
• استفاده از دستمال توالت نرم 
• پرهیز از تاخیر در دفع مدفوع
• رعایت بهداشت مقعد و پرهیز از زیاده روی در شستشوی آن
• استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی مقعدی
• از نشستن طولانی مدت بر روی توالت بپرهیزید.
• پرهیز از رابطه جنسی مقعدی
• استفاده از لباسهای نخی و گشاد

سوالات رایج شقاق چیست؟